SOYUTMA SİSTEMLƏRİ

VRF sistemlər böyük sahəli ərazilərin kondisionerlə təmin edilməsi üçün universal komplekslərdir. Multizonal VRF sistemlər eyni zamanda otaqdakı havanı həm qızdırır, həm də soyudurlar. Orta hesabla adi VRF sistem həcmi 150-500 m2 olan otaqda işləyə bilər. Orta bazar qiyməti olan bu cür sistemlər heç bir əlavə ventilyasiya blokları olmadan iqlim parametrlərinin bütün dəstini təmin edə bilmirlər. Amma bu cür qəliz sistemləri bir qlobal məsələnin kompleksli şəkildə həll edilməsi üçün əldə edirlər. VRF sistemlərinin tərifi – hər bir otağın kondisionerləşdirilməsinə fərdi yanaşmaq lazım olduğunu nəzərdə tutur. Real zamanda hər bir istehlakçının dəqiqə ərzində tələb olunan tələbatları nəzərdə tutulur. VRV sistem mikroiqlimə yüksək tələbatın və ya otaqlarda yüksək aktivliyin olduğu obyektlər üçün ideal yaraşır. Temperaturun dəqiq nəzarəti VRV sistemində dəyişikliklər monitorinqini yerinə yetirməyə və hər bir istifadəçi üçün tələb olunan parametrlərin iqtisadi dəstəklənməsi məqsədi ilə onun işini təshih etməyə imkan verir. Bununla da, VRV sistem – bu və ya digər obyektlərin kondisionerləşdirilməsi üzrə effektiv kompleksdir.

VRV, VRF sistemlərinin üstünlükləri:

1. VRV kondisionerləri enerjiyə qənaət edirlər. Bu istiliyin istilik utilizasiyası ilə xüsusi bloklar sayəsində mümkündür. Bu tamamlama işləri müxtəlif otaqların havasının eyni zamanda həm qızdırılması, həm də soyudulmasına imkan verir.
2. Faydalı sahəyə qənaət. Buna VRV-nın daxili bloklarının kompakt olması ilə nail olunur, birləşdirici kommunikasiyaların yüksək uzunluğunun isə sistemin xarici modullarının maksimum şəkildə çıxarılmasına imkan verir.
3. VRV sistemi yüksək temperatur diapazonunda işləyir. Bir sıra sistemlər -200C, bəzi dar ixtisaslaşdırılmış modellər isə hətta -500C qədər işləyə bilirlər.
4. Layihələndirmə qərarlarının müxtəlifliyi:
   • Boru kəmərlərinin uzunluğu sistemlərin bu və ya digər obyektdə layihələndirilməsinin çevikliyini artırır.
   • Artıq istismara daxil etdikdən sonra sistemin çoxaldılması imkanı.
   • Təmir və ya otaqların yenidən planlaşdırıldığı zaman VRV köhnəlmiş daxili bloklarının dəyişdirilməsi imkanı.
   • Sistemin mərhələlər üzrə istismara daxil edilməsi.
5. VRV komfortlu şəkildə işləməsi aşağı səs xarakteristikaları, həmçinin idarəetmə kontroller və pultlarından ibarət olan idarəetmə sistemi ilə əsaslandırılıb.
6. Sadə quraşdırma:
   • Hər mərtəbədə blokların quraşdırılması
   • Buraxılış-sazlama işləri mərhələsi olmadan sistemin istismara verilməsi

Çiller – fankoyl sistemləri (chiller-fancoil) bütün kondisionerləşdirmə sistemlərindən daxili və xarici blokları arasında freonun deyil, suyun (və ya donmayan mayenin) sirkulyasiya etməsi ilə fərqlənir. Suyu, mayenin soyudulması üçün nəzərdə tutulmuş çiller – soyuducu maşın soyudur. Çiller – buxarlandırıcısından soyudulan havanın deyil, suyun keçdiyi adi freon kondisionerdir. Bu su nasos stansiyasının köməkliyi ilə istilik izolyasiya edən boru kəmərləri sistemi ilə fankoyllara daxil olur. Fankoyllar kondisiyalaşdırılmış otaqlarda quraşdırılır və split-sistemlərin daxili bloklarının oynadığı rolu yerinə yetirilər. Çiller – fankoyl sistemləri ənənəvi multsplit və ya multizonal sistemlərlə müqayisədə bir sıra üstünlüklərə malikdir:

Üstünlükləri;

• Geniş miqyaslılıq. Mərkəzi soyuducu maşının (çillerin) payına düşən fankoylların (yüklərin) sayı demək olar ki, yalnız onun səmərəliliyi ilə məhduddur.
• Minimum həcm və sahə. İri binanın kondisiyalaşdırma sistemi minimum həcm və sahə tutan yeganə çilleri ehtiva edə bilər. Kondisionerlərin xarici bloklarının olmaması hesabına fasadın xarici görünüşü saxlanılır.
• Çiller və fankoyllar arasındakı qeyri-məhdud məsafə. Trasların uzunluğu yüzlərlə metrə çata bilər, çünki maye halda olan istilik daşıyıcısının yüksək istilik tutumu zamanı trasın uzununa ölçən metrinin xüsusi itkisi qazla işləyən xladagentli sistemlərə nisbətən daha azdır.
• Kəlbətinin dəyəri. Çiller və fankoyllar arasındakı əlaqə üçün adi su borularından, bağlayıcı armaturdan və s. Istifadə edilir. Su borularının balanslaşdırılması, yəni ayrıca fankoyllar arasındakı təzyiqin və suyun axın sürətinin bərabərləşdirilməsi qazla doldurulmuş sistemlərə nisbətən daha asan və ucuz başa gəlir.
• Təhlükəsizlik. Potensial uçucu qazlar (qaz xladagenti) bir qayda olaraq açıq havada (damda və ya bilavasitə olaraq yerdə) quraşdırılmış çillerdə cəmləşiblər. Binanın içində boru kəlbətinin qəza etməsi su basma riski ilə məhduddur ki, bunu da avtomatik bağlayıcı armaturla azaltmaq mümkündür.

Çatışmamazlıqları:
Çiller-fankoyl sistemləri ventilyasiya sistemi deyil – onlar hər bir kondisiyalaşdırılmış otaqda havanı soyudurlar, amma havanın sirkulyasiyasına heç bir şəkildə təsir göstərə bilmirlər. Amma axın qurğusunda quraşdırılan boru su soyuducusunun tətbiq edilməsi mümkündür. Bir çillerə həm boru su soyuducularının, həm də əlavə istilik axınlarını çıxaran müxtəlif növ daxili fankoylların birləşdirilməsi mümkündür. Çiller-fankoyl sistemləri sərf edilən elektrik enerjisinə görə qapaqlı sistemlərə nisbətən daha sərfəlidir, amma şübhəsiz ki, xladagentin dəyişkən sərfi olan sistemlərə (VRF) sərfəlilik baxımından uduzurlar. Amma VRF sistemlərin məhsuldarlığı məhduddur (bir neçə min kubmetrə kimi soyudulan otaqların həcmləri).

Çillerlərin növləri:

• Quraşdırılmış hava kondensatoru və ox ventilyatorları ilə Çilleri
• Quraşdırılmış hava kondensatoru və mərkəzdənqaçma ventilyatorlarla Çilleri
• Dəvamlı hava kondensatoru ilə Çilleri
• Ox ventilyatorları ilə davamlı hava kondensatoru

Müasir çillerlər geniş qüvvə diapazonunda – 5-dən 9000 kVt qədər buraxılırlar ki, bu da həm kiçik kottecləri, həm də çoxmərtəbəli binaları kondisiyalaşdırmağa imkan verir. Bütün çillerləri aşağıda əsas əlamətlərinə görə ayırmaq olar:

• Kondensatorun soyuma növünə görə
• Su və hava soyudulması ilə

Hava soyudulması məişət kondisionerlərindəki kimi yerinə yetirilir – kondensator ventilyatordan hava axını ilə doldurulur. Su soyudulması zamanı isə kondensator axar su ilə soyudulur. İkinci üsul çillerin qabarit və dəyərini xeyli azaltmağa köməklik göstərir, amma axar suyun istifadəsini və ya qradirenlərin quraşdrılmasını tələb edir (dövriyyə su təchizatı sistemləri).

• Qızdırılma rejimi olduqda – istilik nasosu ilə (reversiv) və ya onsuz. İstilik nasosu olan modellər istilik daşıyıcısını yalnız soyutmur, eyni zamanda qızdırır.
• Konstruktiv icrası üzrə – quraşdırılmış və ya çıxarıla bilən kondensatorla. Hava soyudulması olan çillerlər monoblok (quraşdırılmış kondensatorla) və ya çıxarıla bilən kondensatorlu ola bilərlər. Birinci halda çiller yalnız nasos stansiyasından olan boru kəmərlərinin birləşdiyi avtonom soyutma maşınıdır. İkinci halda kondensator ayrıca blok şəklində yerinə yetirilir. Bu çillerin otağın içində yerləşdirilməsinə, kondensatorun isə dama çıxarılmasına imkan verir. Bu cür həll çillerin xidmət göstərməsini asanlaşdırır və otağın içində olan stabil temperatur sayəsində onun etibarlılığını artırır. Bundan başqa, çillerin özünün və istilik daşıyıcısı olan bütün boru kəmərlərinin otağın daxilində olduğuna görə, donmayan mayenin istifadəsindən imtina etmək olar və istilik daşıyıcısı qismində sudan istifadə etmək olar, onu qış dövründə axıtmamaqla.
• Hava soyutması olan monoblok çillerlər ox və ya mərkəzdənqaçma ventilyatorlara malik ola bilərlər. Ox ventilyatorları ucuzdurlar, amma daha az hava təzyiqi yaradırlar. Buna görə də ox ventilyatoru olan çillerləri yalnız açıq yerlərdə – damda, binanın divarında və s. yerləşdirmək olar. Mərkəzdənqaçma ventilyatorlar daha güclü hava təzyiqi yaradırlar. Buna görə də, bu cür ventilyatorları olan çillerləri, çəpər və hava borusu vasitəsilə havanın çölə atılmasını təmin edərək, otaqların içində yerləşdirmək olar. Ənənəvi freon çillerlərdən başqa absorbsiya çillerləri də mövcuddur. Bu cür çillerlərdə freonun yerinə su və absorberdən istifadə edilir (bromid litium). Absorbsiya soyutmasının dövriyyəsi freon dövriyyəyə bənzəyir. İstiliyin buxarabənzər vəziyyətdən maye vəziyyətinə keçdiyi zaman onun xladagent vasitəsilə udulması effekti istifadə edilir. Absorbsiya çillerlərinin iş prosesində bunlar baş verir: istiliyin xarici mənbəyinin təsiri altında (qaz odluğu, buxar və ya isti su) bromid litiumun qatılaşdırılmış məhlulundan kondensatora daşınan xladagent (su) buxarı ayrılır. Bura onlar buxarlandırıcıya daxil olan mayeyə kondensasiya olunurlar. Buxarlandırıcıda su buxarlanır, onun buxarları isə absorber tərindən udulur (bromid litiumun qatılaşdırılmış məhlulu). Sonra absorberin qarışdırılmış məhlulu qızır və bütün sikl yenidən təkrarlanır. İsti su və ya buxar absorbsiya çillerləri üçün enerji mənbəyidir. Buna görə də adətən onlar istifadə olunan elektrik enerjisinə sərt məhdudiyyətlərin olduğu yerlərdə istifadə olunurlar. Enerjisaxlama texnologiyasının inkişaf etməməsi səbəbindən absorbsiya çillerləri Rusiyada geniş yayıla bilmədi. Bu cür çillerlər, bir qayda olaraq, işlənmiş texniki isti suda işləyirlər (“işlənmə”), amma Rusiyada, texnoloji sikl üzrə işlənmə yeni sikl üçün dərhal qazanxanaya verilir.

• Multi split kondisionerlər, çoxlu hissələr mənasını verməkdədir. Soyutma sistemində, daxili bloklar tək bir xarici bloka bağlanır. Bu sayədə xarici blokların meydana gətirəcəyi sahədə çətinlik və görünüş çirkliliyinin qarşısına keçmək olur.
• Multi split kondisionerləri divar, salon, yer-tavan tipli fərqli daxili blok variantları mövcuddur. Bundan əlavə bir xarici bloka 8 ədəd daxili blok bağlanan multi split kondisioner modelləri də var. Hər bir daxili modul bir-birindən müstəqil olaraq idarə edilə bilər.

Multi split kondisionerlər istifade edilməkdədir:

• Yaşayış və iş yerlərində
• Mağazalarda
• Ticarət mərkəzlərində
• Məktəblərdə
• Xəstəxanalarda
• Yığıncaq və konsert salonlarında

Multi kondisioner xüsusiyyətləri baxımından digər sistemlərdən ayrılır. Yüksək enerji qənaəti və tək mərkəzdən idarə olunması səbəbiylə ətraflı nəzarət, eyni anda çoxlu idarəetmə sistemi, dizayn elastikliyi, asan quraşdırma və təmir, səssiz iş sistemi və üstün performansı təmin edir.